Wier­sze sławnych poet­ów pol­s­kich moż­na bez prob­le­mu dostać w przekładzie na język chińs­ki czy ang­iel­s­ki. Jakość tych tłu­maczeń pozostaw­ia jed­nak wiele do życzenia. Nie chodzi o jakość artysty­czną, bo ta jest niczego sobie, ale o jakość czys­to ling­wisty­czną. O zrozu­mie­nie tek­stu na poziomie leksykalno-gra­maty­cznym. Nie dzi­wiłbym się przeinaczeniom (przed­staw­ionym poniżej), gdy­by w wier­szach tych wys­tępowały rymy lub inne wygibasy, ale utwory te to wier­sze wolne. Więc co mieli tłu­macze na myśli?

Oto frag­ment przekładów Cam­po di Fiori na język chińs­ki i ang­iel­s­ki. Na język chińs­ki tłu­maczył z ang­iel­skiego Zhang Shuguang [张曙光]. Ang­iel­s­ki przekład wykon­ali Louis Irib­arne i David Brooks . Aż dwóch do jed­nego wier­sza! Ilu by trze­ba tłu­maczy do przetłu­maczenia Wojny Chocimskiej?

Wróćmy do Miłosza (po oper­a­torze ’=>’ poda­ję pol­ską retranslację cytowanego frag­men­tu przekładu):

Miłosz: Kat płomień sto­su zażegnął

Irib­arne i Brooks: Hench­men kin­dled the pyre ¹ => Pachołkowie rozniecili stos

Zhang: 爪牙点燃了[…] 柴堆 ² => popleczni­cy zapalili […] stos

Tutaj chińs­ki tłu­macz zro­bił, co do niego należało, ale jego ang­ielscy prze­wod­ni­cy pogu­bili drogę. Kat a pachołek to nie ta sama oso­ba. No i jakieś cud­owne rozm­noże­nie nastąpiło tych, co wykony­wali egzekucję. Cytu­jąc chińs­ki przekład, wyciąłem frag­ment, który w wer­s­jach „zachod­nich” zna­j­du­je się po tym wyrażeniu.

Przykład dru­gi z tego samego wiersza:

Miłosz: A led­wo płomień przygasnął

Irib­arne i Brooks: Before the flames had died ³ => zan­im płomie­nie zamarły

Zhang: 在火焰熄灭之前 ⁴ => zan­im płomień zgasł

Dzi­wnym trafem chińs­ki tłu­macz zrezyg­nował z metafory umiera­nia w odniesie­niu do ognia, dzię­ki czemu przy­wró­cił ory­gi­nalne uję­cie tego frag­men­tu, tak jak życzył sobie tego poeta. Ang­ielscy tłu­macze znów jed­nak wyprowadzili Zhanga na manow­ce. „Zan­im przy­gasł” a ”led­wo przy­gasł,” – kłopo­ty z osią cza­su czy może niechęć do słown­i­ka? Pewnie „led­wo” pomylili ze słowem „lekko,” a od „lekko” już tylko rzut beretem do „trochę,” no i płomień „trochę przy­gasł,” czyli jeszcze nie do koń­ca zgasł. Pro­ce­du­ra log­icz­na prze­biegła pomyśl­nie, ale dane wyjś­ciowe były z sufi­ty wzięte. Dobrze że to nie raport z akcji gaszenia pożaru… tylko wiersz.

Trze­ci przykład pochodzi z mojego ulu­bionego wier­sza w twór­c­zoś­ci Miłosza (za którego poezją notabene nie przepadam). W Zak­lę­ciu (przekład na ang­iel­s­ki: Czesław Miłosz i Robert Pin­sk) już się pan Zhang pośl­iznął, ale ślisko było, choć tym razem nie z winy przekładu na język ang­iel­s­ki, gdyż do wer­sji ang­iel­skiej nie moż­na się przy­czepić – no cóż, pańskie oko konia tuczy.

Miłosz: ani odd­anie książek na przemiał,
Ani wyrok ban­icji nie mogą nic prze­ciw niemu

Miłosz i Pin­sk: no pulp­ing of books, => żadne przemie­le­nie książek
No sen­tence of ban­ish­ment can pre­vail against it ⁵ => żaden wyrok ban­icji nie dadzą rady prze­ciw niemu

Zhang: 没有化成纸浆的书 => nie ma przemielonych książek
和流放的判决能压倒他 ⁶ => i wyroku ban­icji, które mogą go stłumić

Zas­tosowane w ang­iel­skim przekładzie „pulp­ing”, które jest rzec­zown­ikiem odsłownym i znaczy „mie­le­nie,” chińs­ki tłu­macz opacznie zrozu­mi­ał jako rzec­zown­ik zwykły „miaz­ga”. Tak więc cała fraza „no pulp­ing of books” została przez niego zrozu­mi­ana jako „żad­na miaz­ga książek.” W wer­sji Miłosza mowa jest o tym, że zniszcze­nie książek nie stłu­mi ludzkiego rozu­mu (o rozu­mie bowiem jest ów wier­sz). W wer­sji Zhanga czy­tamy zaś, że nie ma takich przemielonych książek, które mogły ten rozum ludz­ki stłu­mić. Hm, może te nieprzemielone dadzą radę.

Czesław Miłosz