Mając w swo­jej pra­cy – a to jako tłu­macz, a to jako menadżer – do czynienia z różno­raki­mi mniej lub bardziej przy­jem­ny­mi mate­ri­ała­mi, wyko­rzysty­wany­mi do pro­dukcji tego i owego, częs­tokroć , delikat­nie mówiąc, w odniesie­niu do niek­tórych ter­minów sta­ję przed dyle­matem: Użyć takiej wymowy, jaką poda­je słown­ik, czy może jed­nak takiej, aby mnie Chińczyk zrozu­mi­ał i nie musi­ał poprawiać?

Może zabrzmi­ało to nieco jak oksy­moron wzię­ty z Mon­thy Pythona, ale cóż… rzeczy­wis­tość jest taka, jaka jest – nieza­leżnie od tego jak ją odbieramy.

Główny­mi bohat­era­mi tej fikuśnej rzeczy­wis­toś­ci są ‘chrom’ i ‘włó­kno’.

Otóż: jeśli spo­jrzymy do słown­i­ka, dowiemy się, że wyraz ‘chrom’ (鉻, 铬)¹ brz­mi po chińsku gè.

Nigdy jed­nak w żad­nej fab­ryce, gdzie miałem do czynienia z tym met­alem, nie słysza­łem, żeby ktoś mówił gè. Powszech­nie stosowaną wymową w świecie fachow­ców jest bowiem luò.

Żeby nie być gołosłownym oto przykłady podob­nych rozterek u samych Chińczyków.

Przykład pier­wszy:

prromeo: „W mechan­ice, pod­czas obrób­ki ter­micznej: czy 鉻 w wyra­zie 鍍鉻 (chro­mować) czy­ta się gě czy luò?”

dana gongy­ou [wpły­wowy kole­ga z pra­cy]: fachow­cy zwycza­jowo czy­ta­ją luò, właś­ci­wą wymową jest ge4 [gè]. Ale jak będziesz w fab­ryce, to i tak musisz mówić luò. He, he 🙂 ²

Przykład dru­gi:

yryd769: W zasadzie znak ten czy­ta się ge, ale w branży zaj­mu­jącej się stalą nierdzewną lub branżach uży­wa­ją­cych stali nierdzewnej zwycza­jowo czy­ta się luo. Ale pisząc na kom­put­erze, jeśli wklepiesz luo, to nie zna­jdziesz tego znaku, musisz napisać ge, żeby znaleźć ten znak. Obec­nie wiele osób uważa, że znak ten wymaw­ia się luo. Jeśli kupu­jesz nierdzewkę, np. chcesz kupić stal nierdzewną chro­mowo-niklową albo nichrom i wymówisz ten znak ge, to wierz mi, że znacz­na licz­ba osób nie będzie wiedzi­ała, o co ci chodzi […]³

Powo­dem takiego stanu rzeczy jest pewnie to, że znak 鉻 ma kil­ka wymów, w tym między inny­mi luò.⁴

Wyraz luò jest jed­nak określe­niem ogolonej głowy mnicha bud­dyjskiego – niekoniecznie chromowanej.

Gui Fu, filolog żyją­cy w cza­sach panowa­nia dynas­tii Qing, napisał:

今人言落髮為僧，亦當為鉻。

Dziś ludzie mówią luòfà⁵ [落髮 dosł. opadłe włosy], mając na myśli mnicha bud­dyjskiego. Uży­wa się również 鉻 [luò].⁶

Skan cytatu z tek­stu Guia Fu

Słowo luò 鉻 w słown­iku 《廣韻》

Podob­ny prob­lem przed­staw­ia wyraz ‘włó­kno’ (纖維, 纤维), którego wymowa słown­ikowa brz­mi xiān­wéi, a zwycza­jowo wymaw­iany jest przez fachow­ców qiān­wéi.

A oto dwa przykłady tego prob­le­mu u Chińczyków.

Przykład pier­wszy:

[nick ukry­ty]: Tran­skrypc­ja dla 纤维 !!

gaolichao2009: Oczy­wiś­cie że xian­wei. Mój nauczy­ciel w pod­stawów­ce czy­tał źle, przez co zapadło mi w pamięć.⁷

Przykład dru­gi:

XJPAN: Uczymy się meblarst­wa. Niek­tórzy nauczy­ciele i stu­den­ci mówią qian­weiban, a niek­tórzy mówią xian­weiban [pły­ta pilśniowa, dosł. włóknista]. Z początku sam(a) czytałe/am xian­wei, ale wszyscy w koło czy­ta­ją qian­weiban.

daniel_mar:
To drugie.
xian­weiban
Słown­ik współczes­nego języ­ka chińskiego str. 1362⁸

Prob­lem jak widać doty­czy wymowy pier­wszego znaku 纖, a w wer­sji uproszc­zonej 纤. To właśnie ta wer­s­ja uproszc­zona jest najpraw­dopodob­niej winowa­jcą (winowa­jczynią?) całego zamieszania.

Otóż: znak 纤 jest uproszcze­niem dla dwóch różnych znaków, a mianowicie 纖 wymaw­ianego xiān (cien­ki) oraz 縴 wymaw­ianego qiàn (lina holown­icza) – stąd pewnie wymowa qiān­wéi. Drugim, acz nie wyk­lucza­ją­cym pier­wszego, powo­dem może też być wymowa znaku 千 qiān (tysiąc), który to znak stanowi ele­ment fon­iczny znaku 纤 (纟+ 千).

Jakie by nie były stanu tego przy­czyny, jed­no jest (a jak nie jest to powin­no być) oczy­wiste dla obcokra­jow­ca, uczącego się języ­ka mandaryńskiego w odmi­an­ie putonghua: sko­ro słown­i­ki nie nadąża­ją za zmi­ana­mi w języku (lub jak kto woli: ludzie nie idą ramię w ramię ze słown­ika­mi), musimy znać obie formy i uży­wać tej, która umożli­wi nam w danym momen­cie skuteczną komu­nikację – nawet jeśli była­by to for­ma uznawana za niepoprawną.

Podob­ny prob­lem wys­tępu­je również w języku pol­skim w odniesie­niu, na przykład, do wyrazu „włączam,” który częs­to wymaw­iany jest „włanczam,” co z kolei uważane jest apri­o­rycznie za wymowę błęd­ną. Co jest błę­dem, a co nim nie jest, to zagad­nie­nie filo­zoficzne, a ja nie chci­ałbym tutaj wdawać się w ontologię poprawnoś­ci czy też dywa­gac­je na tem­at językoz­naw­st­wa deskryp­ty­wnego i preskryp­ty­wnego (=nor­maty­wnego), gdyż wychowany na językoz­naw­st­wie amerykańskim (vide anglisty­ka UW), mam na ten tem­at odmi­enne zdanie od więk­szoś­ci znanych mi osób w Polsce. Zauważyć jed­nak mi wypa­da, że o ile żad­na z dwóch wys­tępu­ją­cych u native speak­erów języ­ka pol­skiego wymów słowa „włączam” nie nas­tręcza pozostałym rodz­imym użytkown­ikom tego języ­ka prob­lemów w zrozu­mie­niu komu­nikatu, to nie moż­na tego powiedzieć o dwóch wyżej opisanych chińs­kich przykładach. Uży­wa­jąc wyrazów ‘włó­kno’ i ‘chrom’ w języku putonghua, musimy być przy­go­towani na to, że nieza­leżnie od tego którą for­mę wybierze­my, może­my być nie zrozu­mi­ani lub popraw­ieni przez Chińczyków.

 

---